मोफसलको साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिता
विजय चालिसे
साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारितालाई समसà¥à¤¯à¤¾à¤•ो पहिचान गरà¥à¤¨à¥‡ र तिनको निराकरणमा सरकारलाई आहà¥à¤µà¤¾à¤¨ गरà¥à¤¨à¥‡ दृषà¥à¤Ÿà¤¿à¤²à¥‡ पà¥à¤°à¥‡à¤¸ काउनà¥à¤¸à¤¿à¤² नेपालको सहयोगमा नेपाल साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ार सञà¥à¤˜à¤²à¥‡ आयोजना गरेको चितवन सञà¥à¤—ोषà¥à¤ ी उलà¥à¤²à¥‡à¤–à¥à¤¯ रहà¥à¤¯à¥‹ । “मोफसल साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिता सञà¥à¤—ोषà¥à¤ ी †नाम दिइà¤à¤•ो तà¥à¤¯à¥‹ सञà¥à¤—ोषà¥à¤ ीले मोफसलमा पà¥à¤—ेर मोफसलकै साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारितालाई केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤µà¤¿à¤¨à¥à¤¦à¥ बनाइ गमà¥à¤à¥€à¤° छलफल चलाउने अवसर दियो ।
साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिताको चितवन सञà¥à¤—ोषà¥à¤ ीमा सहà¤à¤¾à¤—ी à¤à¤‡à¤°à¤¹à¤à¤¦à¤¾ यो पङकà¥à¤¤à¤¿à¤•ारलाई वि.सं. २०६५ पà¥à¤¸ अडà¥à¤¢à¤•ो यसै सà¥à¤¤à¤®à¥à¤à¤®à¤¾ चलाà¤à¤•ो मोफसलको साहितà¥à¤¯ चरà¥à¤šà¤¾à¤•ो समà¥à¤à¤¨à¤¾ à¤à¤‡à¤°à¤¹à¥à¤¯à¥‹ । तà¥à¤¯à¤¤à¤¿à¤¬à¥‡à¤²à¤¾ साहितà¥à¤¯à¤•ो सनà¥à¤¦à¤°à¥à¤à¤®à¤¾ जे चरà¥à¤šà¤¾ गरिà¤à¤•ो थियो, à¤à¤• अरà¥à¤¥à¤®à¤¾ साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिताको सनà¥à¤¦à¤°à¥à¤à¤®à¤¾ पनि तिनै कà¥à¤°à¤¾ सतà¥à¤¯ लागà¥à¤›à¤¨à¥ । मोफसल साहितà¥à¤¯à¤²à¥‡ कतिपय सनà¥à¤¦à¤°à¥à¤à¤®à¤¾ मूलधारका कथित केनà¥à¤¦à¥à¤°à¥€à¤¯ साहितà¥à¤¯à¤²à¤¾à¤ˆ जसरी चà¥à¤¨à¥Œà¤¤à¥€ दिइरहेका छनॠकेनà¥à¤¦à¥à¤°à¤¬à¤¾à¤Ÿ पà¥à¤°à¤•ाशनमा आइरहेका संसà¥à¤¥à¤¾à¤—त र केही निजी पà¥à¤°à¤•ाशनलाई छाडेर हेरà¥à¤¦à¤¾ आकार, पृषà¥à¤ , सजà¥à¤œà¤¾ र सामगà¥à¤°à¥€à¤•ो सà¥à¤¤à¤°à¤•ो दृषà¥à¤Ÿà¤¿à¤²à¥‡ अनà¥à¤¯ कतिपय साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पà¥à¤°à¤•ाशनमा पनि लागू हà¥à¤¨à¥à¤› । यस दृषà¥à¤Ÿà¤¿à¤²à¥‡ अनà¥à¤¯ कतिपय साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤¿à¤•ाबाट अहिले नै पनि केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤•ा कतिपय नियमित पà¥à¤°à¤•ाशन पछि परिसकेका नदेखिने होइन । पूरà¥à¤µà¤•ा इलाम–à¤à¤¾à¤ªà¤¾à¤¦à¥‡à¤–ि सूदà¥à¤° पशà¥à¤šà¤¿à¤®à¤•ा महेनà¥à¤¦à¥à¤°à¤¨à¤—रसमà¥à¤®à¤•ा नियमित पà¥à¤°à¤•ाशनमधà¥à¤¯à¥‡ कतिपयलाई उदाहरणमा लिन सकिनà¥à¤› । तà¥à¤¯à¤¸à¥ˆà¤²à¥‡ राजधानीका à¤à¤¨à¥à¤¦à¥ˆà¤®à¤¾ सबै सà¥à¤¤à¤°à¥€à¤¯ र साधनसमà¥à¤ªà¤¨à¥à¤¨ होलान र मोफसलका जति सबै सà¥à¤¤à¤°â€“साधनविहीन छनॠà¤à¤¨à¥à¤¨à¥‡ कà¥à¤¨à¥ˆ वसà¥à¤¤à¥à¤—त आधार à¤à¥‡à¤Ÿà¤¿à¤¨à¥à¤¨ । वितरण समसà¥à¤¯à¤¾à¤•ा कारण मोफसलका पà¥à¤°à¤•ाशनहरॠकेनà¥à¤¦à¥à¤°à¤®à¤¾ उपलबà¥à¤§ छैननॠ। किनेर पढà¥à¤¨ त केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤•ै पनि केही सà¥à¤¥à¤¾à¤ªà¤¿à¤¤ र सà¥à¤¤à¤°à¥€à¤¯à¤¬à¤¾à¤¹à¥‡à¤• साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤¿à¤•ाका पाठक पाइà¤à¤¦à¥ˆà¤¨ à¤à¤¨à¥‡ मोफसलका पतà¥à¤°à¤¿à¤•ा केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤•ाले किनेर पढà¥à¤¨à¥‡ कà¥à¤°à¤¾ त कलà¥à¤ªà¤¨à¤¾à¤¬à¤¾à¤¹à¤¿à¤°à¤•ो कà¥à¤°à¤¾ à¤à¤‡à¤¹à¤¾à¤²à¥à¤¯à¥‹ । यस कारणले पनि मोफसलको साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिताको शकà¥à¤¤à¤¿ केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤¸à¤à¤— अपरिचित नै रहà¥à¤¯à¥‹, तà¥à¤¯à¤¸à¤¬à¤¾à¤°à¥‡ केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤²à¥‡ बà¥à¤à¥à¤¨ पनि चाहेन सायद । तà¥à¤¯à¤¸à¥ˆà¤²à¥‡ केनà¥à¤¦à¥à¤° र मोफसलका साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिताले à¤à¤• अरà¥à¤•ालाई बà¥à¤à¥à¤¨ र à¤à¤• अरà¥à¤•ाको समसà¥à¤¯à¤¾ जानà¥à¤¨ पनि यसà¥à¤¤à¤¾ कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤®à¤²à¥‡ महŒवपूरà¥à¤£ सहयोग गरà¥à¤¨à¥‡à¤›à¤¨à¥ ।
कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤®à¤®à¤¾ विà¤à¤¿à¤¨à¥à¤¨ कà¥à¤°à¤¾à¤¹à¤°à¥ आà¤, तिनमा विचारविमरà¥à¤¶ पनि à¤à¤ । करिब पाà¤à¤š घणà¥à¤Ÿà¤¾ लामो à¤à¤•दिने तà¥à¤¯à¥‹ कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤®à¤•ो लामो समय उदà¥à¤˜à¤¾à¤Ÿà¤¨, परिचरà¥à¤šà¤¾, पà¥à¤°à¤®à¤¾à¤£à¤ªà¤¤à¥à¤° र समà¥à¤®à¤¾à¤¨à¤ªà¤¤à¥à¤°à¤¹à¤°à¥à¤•ो वितरण हसà¥à¤¤à¤¾à¤¨à¥à¤¤à¤°à¤£ आदिमा उपयोग à¤à¤¯à¥‹ । गोषà¥à¤ ीको à¤à¤¾à¤—को समय यसरी सबैतिरबाट नखोसिà¤à¤•ो à¤à¤ वा मूल सञà¥à¤—ोषà¥à¤ ीलाई बढी समय उपलबà¥à¤§ गराउन कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤®à¤²à¤¾à¤ˆ दà¥à¤ˆ दिने बनाउन सकिà¤à¤•ो à¤à¤ मोफसलमा साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिताका थप समसà¥à¤¯à¤¾, सीमा र कठिनाइहरà¥à¤•ा बारेमा अठगहन ढङà¥à¤—मा छलफल हà¥à¤¨à¤¸à¤•à¥à¤¥à¥à¤¯à¥‹ र कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤®à¤•ो सकà¥à¤°à¤¿à¤¯ सहà¤à¤¾à¤—ितामा समेत देखिने केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤•ो वरà¥à¤šà¤¸à¥à¤µ नà¥à¤¯à¥‚न बनाउन पनि यसले मदà¥à¤¦à¤¤ पà¥Â¥à¤¯à¤¾à¤‰à¤à¤¥à¥à¤¯à¥‹ । तà¥à¤¯à¤¸à¥‹ नहà¥à¤à¤¦à¤¾ सञà¥à¤—ोषà¥à¤ ीमा होसॠवा तà¥à¤¯à¤¸à¤ªà¥‚रà¥à¤µà¤•ा र समापनसमेतका अनà¥à¤¯ चरणमा वकà¥à¤¤à¤¾à¤¹à¤°à¥à¤®à¤¾ समेत केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤•ै मातà¥à¤° वरà¥à¤šà¤¸à¥à¤µ देखियो, केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤•ै वकà¥à¤¤à¤¾à¤¹à¤°à¥à¤•ो बाहà¥à¤²à¥à¤¯ रहà¥à¤¯à¥‹ । कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤®à¤®à¤¾ देखिà¤à¤•ा यी केही पकà¥à¤·à¤¬à¤¾à¤¹à¥‡à¤• कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤® अरॠहिसाबले निकै उपयोगी रहà¥à¤¯à¥‹, मोफसललाई केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤²à¥‡ बà¥à¤à¤¨à¥‡ पà¥à¤°à¤¯à¤¾à¤¸ गरिरहेको छ à¤à¤¨à¥à¤¨à¥‡ सानो à¤à¤ पनि सनà¥à¤¦à¥‡à¤¶ दिन सफल रहà¥à¤¯à¥‹ । जे होसॠथोरै समयमा जे जति छलफल à¤à¤¯à¥‹, तà¥à¤¯à¥‹ निशà¥à¤šà¤¯ नै गमà¥à¤à¥€à¤° थियो र चितवन घोषणापतà¥à¤°à¤•ो मसà¥à¤¯à¥Œà¤¦à¤¾ तयार à¤à¤à¤° तà¥à¤¯à¤¸à¤•ो अनà¥à¤®à¥‹à¤¦à¤¨à¤¸à¤®à¥‡à¤¤ हà¥à¤¨à¤¸à¤•à¥à¤¯à¥‹ । गोषà¥à¤ ीको सरà¥à¤µà¤¾à¤§à¤¿à¤• सफल पकà¥à¤· पनि सायद तà¥à¤¯à¤¹à¥€ रहà¥à¤¯à¥‹ ।
सञà¥à¤—ोषà¥à¤ ीमा दà¥à¤ˆà¤µà¤Ÿà¤¾ पतà¥à¤° पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¥à¤¤ गरिठ। साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤¿à¤•ाका गमà¥à¤à¥€à¤° अनà¥à¤µà¥‡à¤·à¤• शिव रेगà¥à¤®à¥€à¤•ो “इलाम जिलà¥à¤²à¤¾à¤¬à¤¾à¤Ÿ पà¥à¤°à¤•ाशित साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°â€“पतà¥à¤°à¤¿à¤•ा†शीरà¥à¤·à¤• पतà¥à¤° सबै पà¥à¤°à¤•ारले कारà¥à¤¯à¤ªà¤¤à¥à¤° थिà¤à¤¨ । तà¥à¤¯à¥‹ लेखकले पà¥à¤°à¤¾à¤•à¥à¤•थनमा à¤à¤¨à¥à¤¨à¥à¤à¤à¤œà¤¸à¥à¤¤à¥ˆ उहाà¤à¤•ो नेपाल अधिराजà¥à¤¯à¤•ा जिलà¥à¤²à¤¾à¤¹à¤°à¥à¤¬à¤¾à¤Ÿ पà¥à¤°à¤•ाशित साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤¿à¤•ाहरà¥à¤•ो इतिहास जानà¥à¤¨à¥‡ जिजà¥à¤žà¤¾à¤¸à¤¾à¤•ो फलसà¥à¤µà¤°à¥à¤ª जनà¥à¤®à¥‡à¤•ो à¤à¤‰à¤Ÿà¤¾ सामानà¥à¤¯ आलेख मातà¥à¤° थियो । तà¥à¤¯à¤¸à¥ˆà¤²à¥‡ तà¥à¤¯à¤¸à¤®à¤¾ कारà¥à¤¯à¤ªà¤¤à¥à¤°à¤•ो संरचना, विषयगत पà¥à¤°à¤¤à¤¿à¤ªà¤¾à¤¦à¤¨, राषà¥à¤Ÿà¥à¤°à¤¿à¤¯ साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिता र मोफसलबीचको तà¥à¤²à¤¨à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤• अधà¥à¤¯à¤¯à¤¨ र आजको मोफसल साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिताका पà¥à¤°à¤µà¥ƒà¤¤à¥à¤¤à¤¿, सीमा र समसà¥à¤¯à¤¾à¤¹à¤°à¥à¤¬à¤¾à¤°à¥‡ वसà¥à¤¤à¥à¤—त अधà¥à¤¯à¤¯à¤¨à¤•ो अपेकà¥à¤·à¤¾ सà¥à¤µà¤¾à¤à¤¾à¤µà¤¿à¤• पनि रहेन । तà¥à¤¯à¤¸à¤®à¤¾à¤¥à¤¿ पतà¥à¤° पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¥‹à¤¤à¤¾ सà¥à¤µà¤¯à¤‚को अनà¥à¤ªà¤¸à¥à¤¥à¤¿à¤¤à¤¿à¤®à¤¾ ती कमी कमजोरीमाथि छलफल र सà¥à¤à¤¾à¤µà¤•ो सनà¥à¤¦à¤°à¥à¤ पनि तà¥à¤¯à¤¹à¤¾à¤ रहेन तर पनि गमà¥à¤à¥€à¤° अधà¥à¤¯à¥‡à¤¤à¤¾ रेगà¥à¤®à¥€à¤•ो तà¥à¤¯à¥‹ आलेख पूरà¥à¤£ नà¤à¤ पनि इलामा जिलà¥à¤²à¤¾à¤¬à¤¾à¤Ÿ निसà¥à¤•िà¤à¤•ा केही पतà¥à¤°à¤¿à¤•ाको रामà¥à¤°à¥‹ परिचय गराउनमा उहाà¤à¤•ो निकै परिशà¥à¤°à¤® परेको अनà¥à¤®à¤¾à¤¨ गरà¥à¤¨ नसकिने होइन ।
दोसà¥à¤°à¥‹ कारà¥à¤¯à¤ªà¤¤à¥à¤° डी. आर. पोखरेलको कारà¥à¤¯à¤ªà¤¤à¥à¤° चितवनको साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारितासà¤à¤— समà¥à¤¬à¤¨à¥à¤§à¤¿à¤¤ थियो, तर पतà¥à¤° उपलबà¥à¤§ नहà¥à¤à¤¦à¤¾ सहà¤à¤¾à¤—ीहरॠगहिरिà¤à¤° तà¥à¤¯à¤¸à¤•ो अधà¥à¤¯à¤¯à¤¨ गरà¥à¤¨à¥‡ अवसरबाट बञà¥à¤šà¤¿à¤¤ रहे तर पनि यो कारà¥à¤¯à¤ªà¤¤à¥à¤°à¤•ो ढाà¤à¤šà¤¾à¤®à¤¾ पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¥à¤¤ गरिà¤à¤•ो थियो र केही कमजोरी à¤à¤ पनि चितवनको साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारिताको लगà¤à¤— साञà¥à¤—ोपाङà¥à¤—ो जानकारी दिन सफल थियो ।
जे होसॠसञà¥à¤—ोषà¥à¤ ी कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤®à¤²à¥‡ मोफसलको साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ारितालाई केनà¥à¤¦à¥à¤°à¥€à¤¯ विषय बनाà¤à¤° गमà¥à¤à¥€à¤° छलफलको वातावरण सिरà¥à¤œà¤¨à¤¾ ग¥यो । साथै सञà¥à¤—ोषà¥à¤ ी केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤¬à¤¾à¤¹à¤¿à¤° आयोजना गरेर नेपाल साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• पतà¥à¤°à¤•ार सञà¥à¤˜à¤²à¥‡ निशà¥à¤šà¤¯ पनि रामà¥à¤°à¥‹ काम गरेको छ । साहितà¥à¤¯à¤¿à¤• सङà¥à¤˜à¤¸à¤‚सà¥à¤¥à¤¾à¤•ा कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤®à¤¹à¤°à¥ राजधानी केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤¿à¤¤ हà¥à¤à¤¦à¥ˆ आà¤à¤•ा छनॠर पà¥à¤°à¤¾à¤¯à¤ƒ सञà¥à¤˜à¤¸à¤‚सà¥à¤¥à¤¾ राजधानी र राजधानीका सà¥à¤µà¤¿à¤§à¤¾à¤à¤¨à¥à¤¦à¤¾ बाहिर निसà¥à¤•न चाहà¤à¤¦à¥ˆà¤¨à¤¨à¥ । यो परमà¥à¤ªà¤°à¤¾à¤®à¤¾ परिवरà¥à¤¤à¤¨ हà¥à¤¨ आवशà¥à¤¯à¤• पनि छ । आशा गरौं, सञà¥à¤˜à¤¸à¤‚सà¥à¤¥à¤¾à¤¹à¤°à¥à¤•ो केनà¥à¤¦à¥à¤°à¤à¤¿à¤®à¥à¤– कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤® र गतिविधिलाई केनà¥à¤¦à¥à¤° बाहिर पà¥à¤—à¥à¤¨ पनि यसà¥à¤¤à¤¾ कारà¥à¤¯à¤•à¥à¤°à¤® पà¥à¤°à¥‡à¤°à¤• बनà¥à¤¨ सकूनॠ।
साà¤à¤¾à¤°, मधà¥à¤ªà¤°à¥à¤•, २०६४ असार